Η Μεγάλη Παρασκευή του 1944 στο Αγρίνιο

Αρθρογράφος: Αντώνης Αντωνάκος

Ο πιο βλακώδης πόλεμος είναι ο εμφύλιος. Και είναι τόσο βλακώδης όσο ο διαφυλετικός πόλεμος. 

Βλέπω τώρα τη φωτογραφία τον κρεμασμένου Αβραάμ Αναστασιάδη τη Μεγάλη Παρασκευή του σαράντα τέσσερα στο Αγρίνιο κι αναρωτιέμαι ποιος στ’ αλήθεια θα μπορούσε να αποφύγει αυτό τον εμφύλιο. Αυτή τη φονική φασιστική Δεξιά που συνεργάστηκε αρμονικά με τους ναζί. 

Ο Αναστασιάδης έμεινε κρεμασμένος μέχρι το Σάββατο το μεσημέρι υπό δυνατή βροχή με εντολή των δολοφόνων του. 

Οι ταγματασφαλίτες του Τολιόπουλου έσκαβαν ολονυχτίς τους τάφους εκατόν είκοσι ανθρώπων που θα εκτελούνταν ως αντίποινα για το σαμποτάζ της Σταμνάς. 

Τετρακόσιοι πενήντα άνθρωποι άκουγαν τα φτυάρια και περίμεναν να ξημερώσει. Η Μεγάλη Παρασκευή ήταν για αυτούς η αποφράς ημέρα. Εκατόν είκοσι άνθρωποι κληρώθηκαν για να εκτελεστούν απ’ τους Γερμανούς και τους γερμανοτσολιάδες φίλους τους και συνεργάτες. 

Ο ναζί μητροπολίτης του Μεσολογγίου Ιερόθεος και γνωστό κάθαρμα που καταπίεζε και λήστευε για χρόνια τους αγρότες της περιοχής στην επιμνημόσυνη δέηση στο Αγρίνιο για τους 120 τέλειωνε με τούτα τα λόγια: «Ομολογώ όμως ότι καλώς έπαθον διότι ήσαν προπαγανδισταί του κομμουνισμού». 

Σήμερα τα απολειφάδια του βρίσκονται στην Βουλή και ψηφίζουν νόμους. Δολοφονούν μετανάστες και ντόπιους με την ανοχή του σάπιου πολιτικού συστήματος που αλλάζει κάθε τόσο διαχειριστή αλλά στην ουσία του παραμένει ίδιο και απαράλλακτο. 

Ένα χρόνο μετά τη δραματική εκείνη Μεγάλη Παρασκευή του 1944 στην Αγρινιώτικη εφημερίδα της εποχής “Φωνή του λαού” δημοσιεύτηκε το παρακάτω κείμενο με μαρτυρίες από το σκηνικό της εκτέλεση των 120:

Η εκτέλεση των 120

“Πέρασε ένας χρόνος από τη δραματική εκείνη Μεγάλη Παρασκευή, θυσία στο βωμό της λευτεριάς της Πατρίδας. Ό,τι ιερότερο και καλλίτερο έχει ο ελληνικός λαός.

Το Αγρίνιο πρόσφερε στην ιστορία της αγωνιζόμενης Ελλάδας το ολοκαύτωμα των 120 δολοφονημένων παιδιών του. Ποιος θα μπορέσει ποτέ να περιγράψει σ” όλη της την έκταση, τη φρίκη της ημέρας;

Σας μεταφέρουμε εδώ απλές αφηγήσεις για τα γεγονότα της Μεγ. Παρασκευής όπως τα διηγήθηκαν φυλακισμένοι, αυτόπτες μάρτυρες και τσολιάδες ακόμη.

Στις φυλακές της Αγίας Τριάδας

Το βράδυ της Μεγ. Πέμπτης, λέει ο κρατούμενος Θαν. Καλ…, η φρουρά των φυλακών της Αγ. Τριάδας δυνάμωσε αρκετά. Από μέρες διαδίδονταν πως για το σαμποτάζ της Σταμνάς θα εκτελούνταν σ’ αντίποινα 160 κρατούμενοι ή 120. Μας καθησύχαζαν όμως απ’ έξω κι’ είχαμε πιστέψει πως θα γλυτώναμε. Τα ξαφνικά αυτά μέτρα άρχισαν να μας ανησυχούν.

Κρύος ιδρώτας μας περιέλουσε όλους, όταν αργότερα τη νύχτα ακούσαμε δίπλα στις φυλακές τα γκαπ-γκουπ των σκαφτιάδων που έσκαφταν.

-Φτιάχνουν λάκκους,διαδόθηκε σαν αστραπή ανάμεσα μας.

Ύστερα από λίγο ο γδούπος των τσαπιών απομακρύνθηκε. Το έδαφος μπροστά στις φυλακές ήταν σκληρό και άρχισαν να φτιάχνουν τους λάκκους στο χωράφι του Σούλου. Πέσαμε να κοιμηθούμε. Οι πιο θαρραλέοι φώναζαν πως δεν είναι τίποτα. Στοιβαγμένοι μέσα στους απαίσιους θαλάμους της φυλακής κρατούσαμε όλοι την ανάσα μας, 450 άνθρωποι κλεισμένοι σ’ ένα κλουβί. Πόσοι από μας θα ζούσαν αύριο; Πόσους θα εκτελούσαν; Ποιους;

Με τα μάτια ορθάνοιχτα μέσα στο σκοτάδι, 450 άνθρωποι ζούσαμε με το απαίσιο αίσθημα της επιθανάτιας αγωνίας. Είμασταν όλοι γεροί. Υγιείς, ζωντανοί άνθρωποι. Όμως κανένας μας δεν μπορούσε ν’ αντιδράσει στο θάνατο που έρχονταν, που έμπαινε μέσα μας με τους υπόκωφους γδούπους των τσαπιών που έσκαβαν τους λάκκους μας τη νύχτα.

Στις 4.45 το πρωί ο Γερμανός αρχιφύλακας λοχίας Καρλ Βέρνερ με τη φρουρά των τσολιάδων μπήκε στη φυλακή και φώναξε τρία ονόματα:

-Αναστασιάδης, Σαλάκος, Σούλος.

Προχώρησαν παλικαρίσια. Καμμιά λιποψυχία.

-Γεια σας, παιδιά. Χαιρετισμούς στους δικούς μας. θα νικήσουμε,ήταν τα τελευταία τους λόγια.

Με σπρωξίματα οι τσολιάδες τους έσπρωξαν σ’ ένα αυτοκίνητο και τους πήραν.

Σε λίγο γύρισε ο αρχιφύλακας των τσολιάδων και διέταξε τους κρατούμενους να ντυθούν όλοι και νάναι έτοιμοι. Προηγούμενα τους είχε διατάξει να γδυθούν όλοι και να μείνουν με τα εσωτερικά παντελόνια.

Στις 6 π.μ. κατέφτασε πάλι ο λοχίας Βέρνερ με τη φρουρά των τσολιάδων και διέταξε όλους να κατεβούν στο προαύλιο και να μπουν στη γραμμή. Εκεί ήταν δύο αξιωματικοί των Ες-Ες και ο υπολοχαγός των τσολιάδων Μπλέσσας, σύνδεσμος των Γερμανών.

Ο ένας Γερμανός αξιωματικός άρχισε να φωνάζει τον κατάλογο και μόλις συμπληρώθηκε η πρώτη δεκάδα ο τσολιάς υπολοχαγός διέταξε απόσπασμα τσολιάδων να τους πάνε…

-Εκεί!! που ξέρουν…

Και συνεχίστηκε η εκφώνηση των ονομάτων. Εκείνη τη στιγμή ακούστηκαν οι πυροβολισμοί.

Το απόσπασμα ξαναγύρισε για να παραλάβει τη δεύτερη δεκάδα και ούτω καθεξής.

Ο τσολιάς υπολοχαγός τους έκανε με μια σατανική απάθεια παρατηρήσεις γιατί αργούσαν.

Κοίταξα τους συγκρατούμενούς μου. Ήταν όλοι κάτωχροι. Μέσα στα μάτια τους όμως άστραφτε η αποφασιστικότητα και ένα θανάσιμο μίσος ανάμικτο με αηδιαστική περιφρόνηση για τους προδότες. Άμα τελείωσε η εκτέλεση διέταξαν τους υπολοίπους να μπουν μέσα στη φυλακή.

Οι Γερμανοί και ο τσολιάς υπολοχαγός αφού επιθεώρησαν τον ομαδικό τάφο, όπου κείτονταν 117 κουφάρια παλικαριών και μια γυναίκα, η Κατίνα Χατζάρα, γύρισαν στις φυλακές όπου ο τσολιάς υπολοχαγός μίλησε στους κρατουμένους εξυμνώντας το έργο των Γερμανών!!! και των τσολιάδων!!!

Ύστερα από κάμποση ώρα ακούσαμε απ’ έξω τους θρήνους των πρώτων συγγενών που κατάφθαναν και μάθαιναν την εκτέλεση των δικών τους. Οι τσολιάδες τους απαγόρευαν με τη ξιφολόγχη να πλησιάσουν.

Στην κεντρική πλατεία

Στην πλατεία Μπέλλου διαδραματίζονταν στο μεταξύ άλλες φριχτές στιγμές. Αυτόπτης μάρτυρας διηγείται:

Στο μισοσκόταδο άκουσα τον θόρυβο ενός αυτοκινήτου που σταμάτησε στην Πλατεία. Άκουσα ακόμα μερικές γερμανικές ομιλίες, που ύστερα απομακρύνθηκαν και φωνές τσολιάδων. Στο βάθος της πλατείας είδα να κινούνται μερικοί τσολιάδες γύρω από τις δύο κολώνες. Δεν κατάλαβα περί τίνος επρόκειτο.

Πνιχτές άναρθρες φωνές που ακούστηκαν κατόπιν δεν μου άφησαν καμμιά αμφιβολία γι’ αυτό που γινόταν: Κρεμούσαν το Σούλο και τον Αναστασιάδη.

Τον απαγχονισμό του μακαρίτη Σαλάκου τον παρακολούθησα από σιμά.

Επί κεφαλής του αποσπάσματος ήταν ο περίφημος δήμιος επιλοχίας και έπειτα ανθυπολοχαγός του Τάγματος Ασφαλείας Γεωργόπουλος.

Όταν ετοίμαζαν τη θηλειά ο Σαλάκος φώναζε:

-Θα μ’ εκδικηθεί ο λαός του Αγρινίου. Ζήτω το ΕΑΜ.

Με φρίκη άκουσα το Γεωργόπουλο να απαντάει με θηριωδία.

-Σκάσε παλιοκάθαρμα! και τράβηξε το σκαμνί απ’ τα πόδια του θύματος.

Οι άλλοι τσολιάδες έστρεψαν τα νώτα τους προς την κολόνα για να μη βλέπουν. Απόστρεψα με φρίκη το πρόσωπο και δεν μπόρεσα να συγκρατήσω το παράπονο που μ’ έπνιγε.

Έβρεχε εκείνο το τραγικό πρωί της Μεγ. Παρασκευής. Ο ουρανός ήταν κατασκότεινος. Από πολύ νωρίς οι καμπάνες άρχισαν να χτυπούν πένθιμα θρηνώντας τον Εσταυρωμένο Ιησού. Δεν έβλεπες ψυχή στο δρόμο. Και ξαφνικά ακούστηκαν οι ριπές των πολυβόλων. Σαν αστραπή διαδόθηκε πως στην πλατεία έχουν κρεμάσει τρεις. Γυναίκες, παιδιά, γέροντες, νέοι άρχισαν να τρέχουν στους δρόμους έξαλλοι. Μέσα στα μάτια τους έβλεπες έκδηλο τον τρόμο και τη φρίκη.

Έβλεπες γνωστούς σου που σε κοιτούσαν με αλλόφρονα βλέμματα και δεν τολμούσαν να σου πουν λέξη.

Σ’ απόμερα σταυροδρόμια άνδρες και γυναίκες έκλαιγαν στα κρυφά, χαροκαμένες μανάδες τραβούσαν τα μαλλιά τους και χτυπούσαν τα κεφάλια τους στους τοίχους. Βουβός, πνιχτός, ανάμικτος με ένα θανάσιμο ανάθεμα για τους δολοφόνους ανέβαινε από ολόκληρη τη πόλη ο θρήνος για τα 120 αδικοχαμένα παλικάρια της.

Οι κρεμασμένοι έμειναν εκεί όλη τη Μεγ. Παρασκευή και το πρωί του Μεγ. Σαββάτου.

Έγινε η αποκαθήλωση του Χριστού, ο ενταφιασμός του, η χαρμόσυνη Ανάσταση.

Σάββατο κι αυτοί έμειναν εκεί κρεμασμένοι. Μόλις το μεσημέρι τους ξεκρέμασαν απ’ το σταυρό του δικού τους μαρτυρίου και τους έθαψαν μαζί με τους άλλους».

Η φωνή Του Λαού 

Πάνος Σούλος

Χρήστος Σαλάκος 

Α. Βλάχας, Κ. Ταμπάκης, Γ. Τσικώνης

Τρία από τα εννέα Κατουνιωτόπουλα

που εκτελέστηκαν στην Αγ. Τριάδα.

Τα ονόματα των 120

Αγγελάκης Γεώργιος 

Αλεξανδρής Κωνσταντίνος

Αναστασίου Χρήστος,

Αναστασιάδης Αβραάμ

Αντωνόπουλος Γεράσιμος,

Αντωνόπουλος Χρ.

Βλάχας Αλέκος

Βλάχος Δημήτρης

Βίτσας Γιάννης

Γράψας Βασίλης

Γιάγκας Σπύρος

Γυφτομήτσος Γιώργος

Δανίας Γεώργιος

Διαμαντής Γεώργιος

Ζήκας Κωνσταντίνος

Ζήκας Μιχάλης

Καρέλος Θεόδωρος

Κούρτης Βαγγέλης

Κατσαρός (Καραγιάννης) Γιώργος

Καρφής Γιώργος

Κασαγιάννης Πάνος

Κολοβός Χαράλαμπος

Καλλίμαχος Σωτήρης

Καταπόδης Κώστας·

Κυριλής Χρήστος

Κοκορόμπας Γιώργος

Καβγιούλας Γιάννης

Καλυβιώτης Κωνσταντίνος 

Κίτσος Χρήστος

Κουκουμίλος Βασίλης

Κατσάμπελος Νικόλαος

Κουρούπης Αντώνιος 

Μαριώλης Βασίλης 

Μπέλλος Δημήτρης

Μπλήτσας Κωνσταντίνος

Μιχαλόπουλος Δήμος

Μπαρτζώκας Σταύρος

Νικολάου Χρήστος

Νιάφας Απόστολος

Ντελής Αλέξανδρος

Ντελής Ιωάννης

Ντελής Χρήστος

Παπαπάνου Γεώργιος

Παπανίκος Γιάννης

Παπακωνσταντής Χρ.

Παπαδήμος Σταύρος

Παπαευθυμίου Ανδρέας

Πάνης Γεώργιος

Πάνης Ευάγγελος

Παπάς Δημήτριος

Παπάς Διονύσιος

Παπάς Ιωάννης

Πέπας Χαράλαμπος

Σαλάκος Χρήστος

Σβώλης Χρ.

Σισμάνης Φώτης

Σταυρόπουλος Σπύρος

Σκιαδάς Κώστας

Σκαρλάτος Γιάννης

Σούλος Παναγιώτης

Σουπικιώτης Βασίλης

Σουπικιώτης Νι κηφόρος

Σουπικιώτης Χαράλαμπος

Τσικώνης Γεράσιμος

Τσαμίλης Αντώνης

Τσίρκας Γιάννης

Τσιτσόνης Σταμούλης

Ταμπάκης Κωνσταντίνος

Τσίπης Βασίλης

Τζίμας Γιώργος

Τζίμας Σπύρος

Τσούτσης Δημήτριος

Τσούτσης Μιλτιάδης

Τσούτσης Μιχάλης

Τσούτσης Χαράλαμπος

Χαραλαμπίδης Παρασκευάς

Χατζάρα Κατίνα

Χατζηελευθερίου Νικόλαος

Χρηστάκης Γεώργιος

Χρήστου Αριστείδης

Χολέβας Γεώργιος

Σταυράκης Χριστόφορος

Σαμαντάς Χρήστος

Σωκρατάκης Πάνος

Διαβάστε περισσότερα: http://www.alfavita.gr/