Η εξέγερση του Κιλελέρ σταθμός στην ιστορία του ελληνικού αγροτικού κινήματος

Το αγροτικό πρόβλημα από την επανάσταση του '21 μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα.

Είναι γνωστό ότι μετά την επανάσταση του 1821 η Ελλάδα μπορεί να κατάφερε να αποδεσμευθεί από την Οθωμανική αυτοκρατορία αλλά δεν κατάφερε να αποκτήσει την ανεξαρτησία της. Οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής, Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, έβαλαν πόδι για τα καλά στη χώρα μας και χάλκευσαν νέα δεσμά για το λαό της. 

Αντίστοιχα και στο αγροτικό ζήτημα η κατάσταση δεν άλλαξε καθόλου, απλά άλλαξαν οι ιδιοκτήτες των μεγάλων τσιφλικιών. Ακόμα και μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881 τα παλιά τουρκικά τσιφλίκια χαρίστηκαν ή εξαγοράστηκαν σε εξευτελιστικές τιμές από Ελληνες που διέμεναν κυρίως στο εξωτερικό (πολλοί από αυτούς θεωρούνται ακόμα και σήμερα μεγάλοι εθνικοί ευεργέτες). 

Η κατάσταση με τους φτωχούς καλλιεργητές των τσιφλικιών όχι μόνο δεν άλλαξε αλλά χειροτέρεψε. Ετσι οι εξεγέρσεις δεν άργησαν να εκδηλωθούν. Στα 1895, δύο χρόνια μετά το περίφημο «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του X. Τρικούπη, οι τιμές της σταφίδας κατρακυλούν ραγδαία με αποτέλεσμα να πραγματοποιηθούν μαζικά συλλαλητήρια στις σταφιδοπαραγωγικές περιοχές, όπως στην Πελοπόννησο, και η μεγάλη απεργία των σταφιδεργατών στην Πάτρα στα 1896.

Ο Μαρίνος Αντύπας

Ο Μ. Αντύπας γύριζε σε όλη τη Θεσσαλία μιλώντας στην καρδιά των κολίγων που διαρκής τους πόθος ήταν η απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και η διανομή τους σε ακτήμονες. Οι τσιφλικάδες θα τον δολοφονήσουν στις 9 Μάρτη του 1907. Μάλιστα ο δολοφόνος Ιωάννης Κυριακού, που αποδεδειγμένα πήρε εντολή από τους τσιφλικάδες και πυροβόλησε τον Αντύπα, θα αθωωθεί λίγο αργότερα από το δικαστήριο. Ομως ο σπόρος του Μ. Αντύπα βρήκε γόνιμο έδαφος. Το Φλεβάρη του 1909 γίνεται στην Καρδίτσα το πρώτο μεγάλο αγροτικό συλλαλητήριο. Αλλα μικρότερα γίνονται τον ίδιο μήνα και σε άλλες θεσσαλικές πόλεις και κωμοπόλεις.

Τα γεγονότα του Κιλελέρ

Οι κινητοποιήσεις των αγροτών του Θεσσαλικού κάμπου ξεκινούν στις 27 Φλεβάρη του 1910. Στην Καρδίτσα 10.000 αγρότες διαδηλώνουν υπέρ της απαλλοτρίωσης των τσιφλικιών. Αλλά και σε άλλες πόλεις (Φάρσαλα, Τρίκαλα, Σοφάδες) οι συγκεντρώσεις ήταν μεγαλειώδεις. Γρήγορα η κατάσταση άρχισε να γίνεται ανεξέλεγκτη. Την 1η Μαρτίου εξεγερμένοι αγρότες από τα Ορφανά σταμάτησαν το τρένο για τη Λάρισα και, κρατώντας όπλα, απείλησαν ότι θα καταστρέψουν τη σιδηροδρομική γραμμή αν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά τους. Αλλοι αγρότες στα Φάρσαλα έβαλαν φωτιά σε αποθήκες τσιφλικάδων.

Η κυβέρνηση Δραγούμη, πάνω στον πανικό της, μετά από αλλεπάλληλα συμβούλια και συσκέψεις επέλεξε να καταστείλει την εξέγερση. Εστειλε τρεις μεραρχίες στρατού στη Θεσσαλία και πραγματοποίησε πολλές συλλήψεις. Οι αγρότες όμως όχι μόνο δεν υποχώρησαν, αλλά διοργάνωσαν νέο συλλαλητήριο στη Λάρισα στις 6 Μάρτη, αν και η πόλη ήταν υπό στρατιωτική κατοχή. Ο Χ. Βραχνιάρης περιγράφει: «Από πολύ νωρίς οι αγρότες άρχισαν να μαζεύονται στα σημεία προσυγκέντρωσης και κατόπιν κατευθύνονται προς την κεντρική πλατεία. Ηταν όλοι τους άοπλοι. Κρατούν κόκκινες και μαύρες σημαίες και ρίχνουν διάφορα συνθήματα. Η πόλη στρατοκρατείται. Εχει συγκεντρωθεί πολύς στρατός από διάφορα όπλα (πεζικό, ιππικό κ.λπ.) Μ’ όλα αυτά η πλατεία γέμισε κόσμο» (σελ. 85).

Η κυβέρνηση επέλεξε το Κιλελέρ να κάνει την πρώτη επίθεση στους αγρότες στο σταθμό του τρένου, όπως και στο Τσουλάρ. «Στο Κιλελέρ, σημερινή Κυψέλη, έγινε η πρώτη επίθεση εναντίον των κολίγων. Το ίδιο έγινε ένα χιλιόμετρο παρακάτω. Ο στρατός ρίχνει στο κρέας και σκοτώνονται δύο αγρότες και τραυματίζονται περισσότεροι. Στον άλλο σταθμό στο Τσουλάρ -σημερινή Μελία- επαναλαμβάνονται τα ίδια και χύνεται καινούριο αίμα. Ενας σκοτωμένος και 15 τραυματίες» (Χ. Βραχνιάρης σελ. 85).

Αμέσως μετά πραγματοποιούνται νέες επιθέσεις εναντίον των άοπλων αγροτών στη Λάρισα και τα Φάρσαλα. «Στην πόλη της Λάρισας επίσης οι συγκρούσεις με το στρατό συνεχίζονται. Μεγάλη συμπλοκή έγινε στην πύλη των Φαρσάλων, όπου ο στρατός εμποδίζει τους αγρότες να μπουν στην πόλη. Στη συμπλοκή αυτή σκοτώνεται ένας αγρότης. Τραυματίες έχουμε και κατά την κάθοδο των αγροτών από το Φρούριο στην πόλη» (Χ. Βραχνιάρης, σελ. 85). 

Παρ'όλα αυτά η αγροτική συγκέντρωση στη Λάρισα θα πραγματοποιηθεί το απόγευμα και θα εγκριθεί το ψήφισμα για απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και διανομή των Ζάππειων κτημάτων.

Η σημασία της εξέγερσης

Αμέσως μετά τα γεγονότα ακολούθησαν διώξεις εναντίον των αγροτών, δίκες για κακουργήματα. «Η κυβέρνηση Στεφ. Δραγούμη ύστερα από τα αιματηρά γεγονότα Κιλελέρ-Λάρισας από τη μια μεριά έβγαλε διαταγή να πιαστούν και να φυλακιστούν οι πρωταίτιοι των σκηνών της Καρδίτσας και της Λάρισας κι απ’ την άλλη διόρισε μια μεγάλη επιτροπή για να… μελετήσει το αγροτικό πρόβλημα. Μα στη συνεδρίαση της Βουλής μίλησε με λύσσα υπέρ των τσιφλικάδων και κατά των κολίγων. Θα προστατέψουμε, φώναζε, την έννομον τάξιν και θα τιμωρήσωμεν αμειλίκτως τους δημαγωγούς… Εκατοντάδες αγρότες απ’ όλη τη Θεσσαλία κλείστηκαν για μήνες στις φυλακές Χαλκίδας και Λαμίας. Μα οι αγρότες της Θεσσαλίας δε λύγισαν, ξακολούθησαν τον αγώνα τους. Είχαν πάρει το βάπτισμα του πυρός» (Γ. Κορδάτος, σελ. 191-192). 

Στις δίκες που ακολούθησαν οι δικαστές μιλούσαν με το χειρότερο τρόπο για τους αγρότες, δείχνοντας φανερά ότι τάσσονταν με το μέρος των τσιφλικάδων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του εισαγγελέα Λιβαδειάς, Γεωργιάδη, μετέπειτα εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, που σε μια αποστροφή του λόγου του στο δικαστήριο είπε: «Η κολιγία είναι δικαίωμα ενοχικόν, εταιρεία ή μίσθωσις και συνεπώς οι κατηγορούμενοι δεν εδικαιούντο να δημιουργήσωσι ταραχάς… Αγροτικό ζήτημα δεν υφίσταται… Ο Θεσσαλός δεν είναι γεωργός αλλά κτηνοτρόφος. Αρνείται να καλλιεργήσει πλέον των είκοσι στρεμμάτων. Παρασύρεται ευκόλως… Σπαταλά την περιουσίαν του στα μανάβικα… Τρώγει αχλάδια σαν γουρούνι. Υπάρχουν και καλοί Θεσσαλοί. Αλλ’ οι πλείστοι εξ αυτών είναι τεμπέληδες και ζωοκλέπται» (Γ. Κορδάτος, σελ. 193). Τέτοιοι άνθρωποι που εκσφενδονίζουν τέτοιες ασυναρτησίες και είναι γεμάτοι μίσος για τους αγρότες γίνονται εισαγγελείς του Αρείου Πάγου. Ομως σε όλες τις περιπτώσεις οι αγρότες αθωώθηκαν από τους ενόρκους.

Μετά από δύο διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις μέσα στο 1910 ο Ελ. Βενιζέλος που ήταν πλέον πρωθυπουργός αναγκάστηκε να ταχθεί υπέρ της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και μάλιστα το Γενάρη του 1911 αυτό αποτυπώθηκε σε άρθρο του συντάγματος στη Β’ Αναθεωρητική Βουλή: «Δεν υπάρχει κανένα συνταγματικό κώλυμα κατά της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης των Θεσσαλικών τσιφλικιών για την αποκατάσταση των ακτημόνων γεωργών» (Χ. Βραχνιάρης σελ 86). Φυσικά θα πρέπει να περάσουν αρκετά χρόνια ακόμα για να γίνουν πράξη και να ικανοποιηθούν τα αιτήματα των θεσσαλών αγροτών. Οι παλινωδίες της ελληνικής αστικής τάξης ήταν πολλές αλλά και οι παλιές αντιδραστικές δυνάμεις (τσιφλικάδες) εξακολουθούσαν να έχουν μεγάλη επιρροή στο πολιτικό γίγνεσθαι.

Βιβλιογραφία

1. «Το ελληνικό εργατικό κίνημα και το αγροτικό ζήτημα. Περίοδος 1900-1920», Χρήστος Βραχνιάρης, εκδ. Gutenberg

2. «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», Γιάννης Κορδάτος, εκδ. «20ός αιώνας», τόμος 24.

απο το http://antigeitonies.blogspot.gr/2010/02/blog-post_1627.html